5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında mevcut Lisanslı Depoculuk uygulamlarının daha etkin şekilde uygulanmasını ve mevcut sorunların giderilmesini sağlamak üzere tasarlanmış ürün senedi hükmünde ticari piyasa aracıdır.
Mevcut Durum
- Elektronik ürün senetleri, 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu gereğince lisanslı depolar ürün senetlerini elektronik ortamda da düzenleyebilmektedirler.
- Ürün senetleri 6102 sayılıTürk Ticaret Kanunun 834. maddesinde düzenlenen makbuz senedi hükümlerine tabi kıymetli evraktır.
- Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunun 22. maddesi gereğince ürün senetlerinin borsaya kota edilmesi ve borsa üzerinden el değiştirmesi zorunlu tutulmuştur.
- Borsa 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu kapsamında kurulan kamu kurumu niteliğindeki ticaret borsasıdır.
- Ticaret Bakanlığı halihazırda ürün senetleri ile ilgili olarak Türkiye Ürün İhtisas Borsasına yetki vermiştir.
- Kaydileştirme işlemi elektronik kayıt kuruluşu sıfatıyla Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından yapılmaktadır.
Hukuki Sorunlar
Hukuki Sebepler
- Makbuz senedinin el değiştirmesinde ciro yeterli iken ürün senedinin (veya ELÜS) ticaret borsasında işlem yapma zorunluluğu
- Ürün senedi çıkarma yetkisi lisanslı depoya verilmiş iken ikinci mevzuatla kaydileştirme konusunda elektronik kayıt kuruluşu zorunluluğu
- Tarım ürünü işlemlerinin ticaret borsasına tescil edilmemesi halinde yüksek gelir vergisi tevkifatı (2023 yılı sonuna kadar istisna uygulaması vardır)
- Vergi mevzuatında KDV yönünden tam istisna uygulaması yerine kısmi istisna kapsamında ve daraltıcı mahiyette düzenleme yapılmış olması, istisnanın ilk teslimle sınırlı tutulması
- Borsanın ticaret borsası ile sınırlı tutulması
- Sistemde işlem yapanların elde ettiği kazançların ticari kazanç sayılması (2023 yılı sonuna kadar istisna uygulaması vardır)
Pratik Sorunlar
- TÜRİB’in ürün senedine konu ürünleri ayrıca tescil etmesi
- Kullanıcıların aracı kurum kullanmak zorunluluğu
- Sistemde birden fazla aracı kurum bulunduğundan takas-mahsup işlemleri zorunluluğu
- Her işlemde ürün tazmin fonu maliyeti
- İşlemlerin sadece seanslarla kısıtlı olması
- İşlem maliyetlerinin yüksekliği (İşlem başına yaklaşık %0,46 maliyet)
- Lisanslı depoculuk işletme (idari) maliyetlerinin yüksekliği (Tazmin fonu, tesis sigortası, ürün sigortası, yetkili sınıflandırıcı, personel, denetim ve eğitim ücretleri, fireler, ELÜS tescil/saklama ücretleri)
Çözümler
- Estra müstakil bir platform sunar. Temel fonksiyonu kaydileştirilmiş her türlü değerler aracı olmadan birbiri ile değiştirilmesini (trampa) sağlar.
- Aracıya olan ihtiyacı ortadan kaldırarak aracı kurum maliyetlerini kaldırır.
- Aracı olmadığından ve tüm işlemler net pozisyon oluşturduğundan takas-mahsup işlemine gerek yoktur.
- Sisteme kayıt olmak işlem kurmak kolaydır. (Açık Bankacılık Servisi İşlemlerine Hazırdır)
- Yatırımcılar ESTRA sayesinde kendi aralarında sertifika değişimi de yapabilirler.
- Farklı depolardaki ürünler trampa edilerek nakliye ihtiyacını azaltır. Yatırımcıya yer avantajından gelir elde etme olanağı sunar.
